Cykl wystaw „przeMieszczanie”
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Rok 2019 jest dla Muzeum Historycznego Miasta Krakowa szczególnym. 31 maja 1899 roku decyzją Rady Miasta Krakowa została powołana do życia instytucja, której nadrzędnym celem jest badanie, propagowanie historii Krakowa, zachowanie dziedzictwa i miejskich tradycji oraz przekazywanie wiedzy o mieście oraz jego mieszkańcach kolejnym pokoleniom. Jubileusz 120-lecia MHK, obok wspomnień związanych z samą instytucją i osobami, które to miejsce budowały i zostawiły w nim cząstkę samego siebie, jest okazją do refleksji nad przyszłością miasta, które Muzeum opisuje i jego mieszkańców, których Muzeum słucha.
Instytucja kultury, tak bardzo zaangażowana w działania na rzecz budowania silnej tożsamości kulturowej Krakowa, postanowiła wyjść- „dosłownie i w przenośni”- w przestrzeń centrum oraz poszczególnych dzielnic miasta i twórczo skonfrontować się ze współczesnym jego mieszkańcem. Umieszczone w przestrzeni Krakowa lustra z napisem „ #jestemKrakow” to okazja do spojrzenia na samego siebie i w odbijające się w lustrzanej tafli miasto. Projekt wystawienniczy „przeMieszczanie” jest z kolei próbą ukazania współczesnego Krakowa i jego mieszkańców w kontekście przeszłości oraz obecnych, dynamicznych przemian, które wpływają na zmianę wyglądu miasta i na życie codzienne jego obywateli.
W obliczu obserwowanych zmian Muzeum podjęło się próby odpowiedzi na pytania, kim jest dzisiejszy mieszczanin? Kim jest współczesny mieszkaniec Krakowa?
Zagadnienia kształtowania się społeczeństwa miejskiego, jak i zmian w tkance miasta o tak bogatej historii jakim jest Kraków, nie sposób zilustrować w formie jednej wystawy. W projekcie partycypuje zatem pięć oddziałów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa – Kamienica Hipolitów, Dom Zwierzyniecki, Muzeum Podgórza, Stara Synagoga i Oddział Dzieje Nowej Huty. Tak różnorodne miejsca, które na co dzień badają historię i kulturę różnych dzielnic miasta, zespoliły swoje działania w celu opisania krakowianina drugiej dekady XXI wieku.
„Przedmieszczanin”
Dom Zwierzyniecki
15.02.2019-01.09.2019
Kurator: dr Wacław Szczepanik
Przedmieścia były nieodzowną częścią każdej, albo przynajmniej prawie każdej struktury miejskiej. Miały nieocenione znaczenie gospodarcze dla każdego miasta. Na przedmieściach mieszkali ludzie, którzy w jakiś sposób wykraczali poza prawa, normy i zwyczaje typowe dla miast i mieszczaństwa. Za przedmieszczanina można uznać zarówno lokatora podmiejskiego dworu z XVI, XVII, XVIII czy XIX w. jak i średniowiecznego partacza czy artystę zafascynowanego pięknem podmiejskiego krajobrazu.
W historycznym ujęciu przedmieszczanin to człowiek mieszkający na przedmieściach, czyli na terenie położonym między miastem a wsią. Przez wiele dziesięcioleci, do początków XX wieku, Zwierzyniec był właśnie takim przedmieściem. Ludzie tutaj mieszkający w większości zarabiali na życie dzięki funkcjonującemu w sąsiedztwie miastu, a jednocześnie korzystali z relatywnej taniości życia poza obrębem granic administracyjnych miasta.
Dzisiaj trudno zdefiniować co to jest przedmieście i przedmieszczanie. Czy w ogóle istnieje odrębna grupa społeczna „przedmieszczan”? Gdzie znajdują się przedmieścia?
Czy przedmieścia to tereny położone wokół granic administracyjnych Krakowa? Czy to tereny położone jeszcze wewnątrz tych granic, a ich przedmiejskość definiuje typ zabudowy i zajęcia ich mieszkańców? Czy za przedmieszczan możemy uznać ludzi mieszkających w okolicznych do Krakowa osadach, jednakże pracujących w mieście? A może przedmieściami są współczesne osiedla mieszkaniowe, w których, podobnie jak na Zwierzyńcu sto lat temu, mieszkania są o wiele tańsze niż w prestiżowych miejskich dzielnicach?
Co definiuje miasto a co przedmieścia jeżeli chodzi o tkankę urbanistyczną? Czy są to rozwiązania komunikacyjne i cywilizacyjne? Czy charakterystyczny typ zabudowy, czy też gęstość tej zabudowy?
Gdzie w tym schemacie umieścić, kreowaną zwłaszcza przez artystów „sielskość” przedmieść, gdzie życie jest przyjemniejsze niż w zatłoczonym centrum? Czy ucieczki ludzi do podmiejskich osiedli domków jednorodzinnych i wielorodzinnych apartamentowców można uznać za podróż w poszukiwaniu przedmiejskiego dworku?
W końcu trzeba założyć, że teren współczesnego przedmieścia Krakowa jest inny dla różnych ludzi – dla jednych Kraków kończy się aktualnymi granicami administracyjnymi, jednakże jeszcze dziś można spotkać takie osoby, które za Miasto, niczym łacińskie Urbs, uważają jedynie obszar zamknięty Plantami ewentualnie drugą obwodnicą. Czy zatem dla tych drugich wszystko, co znajduje się poza obszarem Miasta jest przedmieściem? Być może dla kogoś to jego ulica będzie należała do miasta a sąsiednia już nie.
Wystawa, będąca chronologicznie pierwszą z pięciu, ma także w zamyśle skłonić do namysłu nad większym zagadnieniem, jakim jest stan współczesnej społeczności Krakowa. Stąd w niniejszym skrócie pojawia się tak wiele pytań.