fot. Bielany
Dawną wieś pod Krakowem, położoną na lewym brzegu Wisły, pomiędzy rzeką, a stokami Lasu Wolskiego, nazywano od zawsze „Bielanami”. Najstarsze przekazy dotyczące wsi pochodzą z drugiej połowy XII wieku. Wzmiankowana była ona wówczas jako „Belanj”, a później „Byelanye”. Nie jest jasne pochodzenie tej nazwy. Być może chodziło o staropolskie „biela” czyli bagna, na jakich leżała częściowo wieś, być może chodziło o bielenie płótna – jedno z podstawowych zajęć tutejszych mieszkańców. Niekiedy pojawia się teza jakoby nazwa miejscowości pochodziła od białych habitów zakonników, jednak to mało prawdopodobne, bo nazwa „Bielany” funkcjonowała na długo przed sprowadzeniem tu kamedułów.
Początkowo wieś była własnością słynącego z pobożności fundatora wielu kościołów, Piotra Własta (Włostowica) ze Skrzynna, możnowładcy śląskiego i palatyna Bolesława Krzywoustego. Później pozostawała w dobrach jego zięcia Jaksy Gryfity z Miechowa, który przekazał ją w darze klasztorowi norbertanek na Zwierzyńcu. W 1254 roku panujący wówczas Bolesław Wstydliwy podzielił Bielany na dwie części, oddając mniejszą z nich klasztorowi benedyktynek w Staniątkach. Część zasadnicza, z łąkami do wypasu bydła i przynoszącą zapewne znaczne zyski karczmą, pozostała przy norbertankach. Prawdopodobnie dość odległe położenie Staniątek zadecydowało, że wkrótce benedyktynki odsprzedały swą część i juz w XIV wieku były to dobra szlacheckie, należące między innymi do rodzin Gromiczów i Zarogowskich.
W połowie następnego stulecia, za panowania Kazimierza Jagiellończyka, Bielany zostały przeniesione z prawa polskiego, na magdeburskie z charakterystycznym podziałem osadniczym na niwy, zwane też później łanami. Od początku XVI wieku właścicielami całych już Bielan była rodzina Chełmskich, która odsprzedała je jednak w 1596 roku, byłemu kasztelanowi wojnickiemu Sebastianowi Lubomirskiemu.
Nowa historia Bielan rozpoczęła się dość niespodziewanie w 1603 roku. Wówczas to marszałek wielki koronny Mikołaj Wolski, za namową papieża Klemensa VIII (był u niego posłem reprezentującym króla Zygmunta III Wazę), sprowadził tu zakon kamedułów. Zanim przystąpiono do prowadzonej etapami budowy klasztoru (1609-1630), marszałek ulokował zakonników w położonej na drugim brzegu Wisły wsi Bodzów, należącej do benedyktynów z Tyńca. Wzniesienie, na którym stanął klasztor zwane dotąd Górą św. Stanisława, wkrótce przemianowano na Srebrną Górę. Jak każe wierzyć tradycja, nazwa ta upamiętnia sposób w jaki marszałek Wolski, przejął teren pod klasztor. Niechętnego sprzedaży Lubomirskiego przekonać miała wyprawiona na jego cześć uczta, z suto zastawionym stołem i hojny podarunek w postaci użytej przy tej okazji srebrnej, kunsztownie cyzelowanej zastawy.
Dziwnym trafem na tej samej górze chciał wcześniej osadzić zakon kartuzów już kanonik Jan Długosz, jednak śmierć (1480) przeszkodziła mu w tym szlachetnym przedsięwzięciu.
Pod koniec XVIII wieku wieś liczyła 50 domów, zamieszkałych przez ok. 300 mieszkańców, a na jej terenie – obok drewnianej kaplicy św. Anny – mieściły się między innymi cegielnia, browar, młyn i trzy karczmy. W latach 70. XIX wieku, na stokach Srebrnej Góry ulokowano baterię artyleryjską, ważny element austriackich fortyfikacji. W 1912 roku pierścień obronny uzupełniono – położonym niemal naprzeciw, ponad ul. Mirowską – Fortem Krępak (zwanym też Bielany), ostatnim fortem twierdzy. W 1901 roku ukończono tam niezwykle ważną dla Krakowa inwestycję – miejski Wodociąg Pompowy projektu Romana Ingardena. Z chwilą wybuchu I wojny światowej, w ramach oczyszczania przedpola twierdzy, wyburzono większość zabudowy wraz z folwarkiem klasztornym.
W 1941 roku Bielany zostały włączone do Krakowa jako XXXII dzielnica katastralna. W latach 50., w centrum dawnej wsi zbudowano kilka bloków wojskowych oraz Szkołę Podstawową nr 48 im. Szarych Szeregów (1959). Począwszy od lat 70. na Bielanach rozwija się intensywnie budownictwo jednorodzinne, a w latach 1985-1989 erygowano parafię i wzniesiono kościół pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Od 1991 roku Bielany są częścią Dzielnicy VII Zwierzyniec.
Zamieszczona widokówka z końca lat 20. , przedstawia klasztor „widziany z aeroplanu” – jak głosi podpis. Wydana została nakładem kamedułów, a fotografię wykonał z dość niskiego pułapu (ok. 100 m), stacjonujący w Krakowie 2 Pułk Lotniczy.
Krzysztof Jakubowski